Fizik Terimleri Sözlügü

A

*Archimides prensibi: Bir sivinin kaldirma kuvveti yer degistiren sivi miktari ile orantilidir.

* Avagadro sayisi: 1 mol maddedeki molekül sayisidir. 6.02x1023 molekül.

* Aberasyon:Bir aynadaki ariza veya isinlarin lensten geçtikten sonra bir noktada toplanamamasi, odaklanamamasi.

* Aktiflik: Bir çekirdegin zaman bagli olarak bozunmasi.
* Alasim: Metallerin karisimi.


*Alfa radyasyonu: Bir çekirdegin ortama alfa parçaciklari (helyum çekirdekleri) salmasi
* Amper: SI bbirimlerinde elektrik akim birimi, saniyedeki 1 coulomb luk yük akisi.
* Açisal momentum: Dönme momentumu. Bir nokta veya eksen etrafinda dönen bir cismin açisal momentumu, çizgisel momentumunun dönme noktasina olan uzakligi ile çarpimidir. Dönen cisim bir hacime sahipse eylemsizlik momenti ile dönme hizinin çarpimidir.

*Açisal momentumun korunumu: Eger bir sistemde etki eden bileske trk sifir ise, sistemin toplam açisal momentumunun büyüklügü ve dogrultusu sabittir.

*Antinode: Duran bir dalganin bir hali, dalga girisimlerinin maksimum yerdegistirmeyi yapmasi:genlik.
* Astigmatizm: Bir aynadan yansiyan veya lensten geçen isik demetinin, ayna veya lensteki bir hatadan dolayi genislemesi.

* Atom: Bir elementin tüm özelliklerini tasiyan en küçük birim elemani. Atom bir çekirdek ve onu çevreleyen elektron bulutundan olusur.

* Atomik kütle: Atomik kütle biriminde atomun kütlesi, atomun çekirdegindeki proton ve nötronlarin kütlelerini toplami.

* Atomik kütle birimi: Atom agirliklarinin nötr durumdaki karbonun atomunun agirliginin yani nötron ve protonlarin toplam agirliklarinin 1/12.

* Atom numarasi: Bir atomun çekirdegindeki toplam proton sayisi veya atomun nötr durumundaki toplam elektron sayisi. Bu numarasi atomun periyodik çizelgedeki yerini tanimlar.

* Alan Uzay içeisinde belili bir yerin degerinin olmasi. Elektrik, yerçekim ve magnetik alanlarina bakiniz.
* Ayrisma: Agir bir çekirdegin hafif iki veya daha fazla çekidege ayrilmasi.

*Agirlik: Bir cisme etki eden yerçekimi kuvvetinin büyüklügüdür.

*Ani hiz: Bir parçacigin hizini, sadece belli zaman araligi içinde degil, herhangi bir an içindeki hizidir.Ani hiz konumun zamana göre türevidir.

*Ani ivme: Ortalama ivmenin Δt sifira yaklasirken limit degeridir.Ani ivme hizin zamana göre türevidir.

*Acayip: Üçüncü kuark çesidi

*Acayip parçacik: Acaiplik degeri sifirdan farkli olan parçaciklar için kullnilir. Kuark modelinde bir veya birden fazla kuarkin acayiplik kuantum sayisina sahip olmasi durumudur.

*Açisal momentum: 0 kordinat baslangicina göre bir parçacigin L açisal momentumu, o andaki r konum vektörü ile p dogrusal momentumunun vektörel çarpimi olarak tanimlanir. L=r x p SI sistemindeki birimi kg m2/s2 dir.

*Açisal Hiz: Yariçap vektörünün birim zamanda daire düzlemi içinde taradigi açiya açisal hiz denir.

*Akim: Bir iletkenin herhangi bir kesitinden birim zamanda geçen yük miktaridir.Birimi Amper’dir.

*Alternatif Akim: Elektrik alaninin yönü veya siddeti zamanladegisiyorsa,yüklerin ortalama hizlarida degisir.Bu durumda olusan akima Alternatif Akim denir.

*Akim yogunlugu: A kesit alanina sahip bir iletkenin birim yüzeyinden geçen akima denir. J ile gösterilir.Akim yogunlugu elektrik akimi ile orantilidir.


B

*Bernoulli prensibi: Bir sivinin akis hizi artikça uygulayacagi basincin azalacagini ifade eder.

* Baryon: Spinleri 1U2, 3U2, 5U2, . . . nin katlari seklinde olan hadronlardir. Yaygin olarak bilinen hadronlar proton ve nötrondur.

* Beta isimasi: Çekirdegin ortama elektron veya pozitron salarak yaptgi birtip isimadir (antielectronlar

* Beta parçacigi: Radyoaktif bir maddenin ortama salmis oldugu elektron.

* Baglanma enerjisi: Çekirdegi parçalamak için gerekli olan enerji veya Bir sisteme bagli olan parçacagin sistemden ayiracak olan enerjidir.

* Bilesik: Kimyasal elementlerin karistirilmasi ile olusan özellikleri elementlerin özelliklerinden farkli olan madde.

* Bozulma: Isigin renk spektrumuna ayrilmasi. Isigin frekansindan veya dalgaboyundan dolayi hizinin degismesi.

* Boyuna dalga: Dalganin içinde bulundugu ortamin titresiminin dalganin yayilma dogrultusu ile ayni dogrultuda olmasi.

* Baskin kuvvet: Çekirdeklerin içinde bulunan nükleonlari birarada tutan kuvvet.
* Belisizlik ilkesi: Bir cismin, ayni dogultuda olan konumunun ve momentumunun (skaler) çarpimlari Planck sabitinden daima büyüktür. Dpx Dx >= h. Belirsizlik ilkesi eneji ve zamana da uygulanabilir.

*Basit sarkaç: Kütlesi yok sayilabilen uzun bir ipin ucuna maddesel bir cisim asilirsa olusan düzenege basit sarkaç denir.

* Biort-Savart Kanunu: Manyetik alanin kaynagi hareketli elektrik yükleri ise akim tasiyan bir iletkenin etrafinda bir manyetik alan olusmalidir.

*Bagil yogunluk: Bir madde yogunlugunun +4 ˚C deki suyun yogunluguna orani olarak tanimlanir.

*Basinç: Birim yüzeye etki eden dik kuvvettir.


C


Celcius sicakligi:Suyun donma ve kaynama noktalari arasinin 100 esit parçaya bölünmesini ifade eden sicaklik skalasi.
Çekici: Dördüncü kuarkin rengi.
Coulomb kanunu: Iki nokta yük arasindaki itme veya çekme kuvveti, yüklerin çarpimiyla dogru orantili, aralarindaki uzakligin karesiyle ters orantilidir.
Curie sicakligi: Magnetik malzemelerin ferromagnetik fazdan paramagnetik faza geçtikleri sicaklik.
Çizgisel momentum: Bir cismin kütlesinin hizi ile çarpimindan elde edilen vektörel bir nicelik.
Çekirdek: proton ve nötronlarin bulundugu atomun merkezi
Çizgisel hiz:Cismin dairesel yörüngede birim zamanda aldigi yoldur.

D

Ø Durum veya faz degismesi: Maddenin bir durumdan diger duruma geçmesidir. Kati halden sivi hale veya sivi halden gaz haline geçis.

Ø Doppler etkisi: Periyodik bir dalganin, gözleyici, kaynak veya her ikisinin birden hareketinden dolayi frekansindaki degisim

Ø Diyafram: Bir lensten geçen isigin miktarinin ayarlandigi açilir-kapanir bir kapi.

Ø Degismis yansima: Pürüzlü bir yüzeyden isinlarin yansimasidir. Yansiyan isin geldigi açidan farkli açida yansir.

Ø Diopter: Bir ayna veya lensin odaklama ölçüsü, odaklamanin tersinin uzunlugu metre cinsinden verilir

Ø Denge konumu: Cismin üzerindeki net kuvvetin sifir oldugu konumdur.

Ø Disarilama ilkesi: Iki tane elektronun kuantum sayilarinindan en azindan birinin farkli olmasidir. Bu ilke proton, nötron ve baryonlara uygulanir.

Ø Denge:Cismin hizi sabit veya cisim durgun halde iken, o cismin dengede oldugu söylenir.

Ø Dalga genligi: Atomik ve alt atomlarin parçaciklarina Schrödinger denkleminin dalga çözümü. Madde-dalga karesi parçacigin karesi parçacigin bulunmasinin olasiligini verir.

Ø Doyum: Magnetik bir malzemenin magnetizasyonun artik degismedigi bölge

Ø Duran dalga: Birbirine karsi hareket eden fekanslari ve genlikleri ayni olan iki dalganin yaptigi girisim olayidir. Sonuç dalgasi nodal ve antinodal bölgeler olarak siniflandirilir.

· Dalga: Enerjinin bir araci malzeme olmadan bir yerden baska bir yere aktarilmasi.

· Dalgaboyu: Peiyodik bir dalganin tekrarlanan en kisa uzunlugudur. Bu dalganin bir tepesinden dige tepesine olan uzakliktir.

· Denge sartlari: a)Dis kuvvetlerin bileskesi sifir olmalidir. b)Herhangi bir dönme eksenine göre dis torklarin bileskesi sifir olmalidir





Ø Düzgün dairesel hareket: Sabit bir kuvvet ,büyüklügü degismeyen hiz vektörüne sürekli dik olarak etki ederse, R yariçapli bir çember üzerinde düzgün dönme hareketi yaptirir.Böyle bir harekete düzgün dairesel hareket denir.

Ø Dogru Akim (DC):Iletkene uygulanan elektrik alaninin yönü ve siddeti sabit ise yük tasiyicilari iletkenin bir ucundan diger ucuna sabit bir ortalama hizla Bu sekilde olusan akima dogru akim denir.

Ø Dalga biçimi: Akim siddetinin zamanin fonksiyonu olarak çizilmesiyle elde edilen grafiklere alternatif akimin Dalga biçimi denir.Kare dalga,Sinüs dalga ve üçgen dalga biçimleri vardir.Sehir sebeke gerilimi sinüs dalga biçimlidir.

Ø Devre elemanlari: DC ve AC elektrik devrelerinde kullanilan elemanlar pasif ve aktif olarak ikiye ayrilirlar.**Pasif devre elemanlari; enerji ve elktromotor kuvvetleri olmayan ,ancak gerilim uygulandiginda geçen akim sonucunda enerji harcayan veya depolayan elemanlardir.Bunlar direnç,bobin ve kondansatörlerdir.**Aktif devre elemanlari Akümülatör,pil ve jeneratör enerji üreten;amplifikatör ise enerji seviyesini yükselten aktif elemanlara örnek verilebilir.

Ø Dönüstürgen:Elektriksel bir isareti baska çesit bir isarete çeviren veya bunun tersini yapan düzeneklerdir.örnegin mikrofonlar ve hoparlörler

Ø Dedektörler: Ses üstü dalga alici

Ø Duran dalga: Tel üzerinde ilerleyen ve uçlardan yansiyan dalgalarin sürekli üst üste binmesiyle olusur.

Ø Dinamo:Mekanik enerji yoluyla yüklerin hareket yönüne zit yönde hareket ettirilmesiyle olusturulan düzeneklerdir.

Ø Dinamik: Hareket ile bu hareketi meydana getiren kuvveti birlikte inceleyen mekanigin bölümüdür.



Ø Durulma Zamani: Bkz Gevseme Zamanina



Ø Diyamanyetik maddeler:Bagil manyetik geçirgenlikleri 1’den biraz küçük olan maddelerdir.Manyetik alan siddeti diyamanyetik ortam içinde zayikflar.

E

Enerji korunumu: Izole edilmis bir sistemin enerjisi degismez.
Enerji: Bir cismin is yapabilme yetenegine denir.
Etkinlik: Enerji girisine göre yapilan is oranidir. Ideal isi makinesinde Carnot etkinligi 1 - Tc/ Th.


Elastik: Bir çarpisma veya etkilesme sonucunda kinetik enerjinin korunumudur.
Elektrik alani: Bir yükün çevresinde olusan ve bu yükün alanindaki yüklü parçaciklara etki eden kuvvettir
Elektriksel potansiyel: Elektriksel potansiyel enerjinin yüke oranina denir. 1 Coulomb luk pozitif yükü referansin sifir oldugu bir noktadan herhangi bir noktaya getirilmesi esnasinda yapilan istir.
Elektriksel potansiyel enerji: Yüklü bir parçacigi uzayin bir noktasindan baska bir noktasina götürmek için yapilan istir.
Elektromagnet: Demir çekirdegi saran telden olusan bir magnettir. Elektromagnet, demir çekirdegi saran iletkene akim verilerek kullanilabilir.
Elektromagnetik dalga: Elektrik ve magnetik alanlarin titresiminden ortaya çikan bir dalga. Elektromagnetik dalga boslukta isik hiziyla hareket eder.


Elektron: Atomun temel parçacigi, bir leptondur.
Elektron yakalanmasi: Bir atomun iç kabuklarindaki bir elektronun çekirdek tarafindan yakalanarak yok olmasidir. Olusan evlat çekirdek nükleon ile ayni sayida fakat bir proton eksiktir.
Elektron volt: Potansiyel farki 1 volt olan bir gerilim bölgesine düsen elektron veya protonun sahip oldugu enerjidir. 1.6 x 10-19 joule.
Element: Farkli kimyasal özellikleri olmayan en küçük madde.
Entropi: Bir sistemin derecesini belirten bir ölçü. Termodinamigin ikinci yasasi izole edilmis bir sistemin entropisinin artacagini belirtir.
Eter: Isigin yayildigi hipotez ortami.
Eylemsiz kütle: Bir nesnenin hizinin degismesini engelleyen nicelik. Birimi kilogram.
Eylemsiz referans sistemi: Eylemsizlik yasasinin geçerli oldugu referans sistemi (Newton un hareketle ilgili ilk yasasi).
Eylemsizlik: Bir cismin hizinda meydana gelebilecek degismeye direnme egilimine o cismin eylemsizligi denir.
Esdeger salinim: Atoma gelen bir foton yüzünden atomun foton salmasi olayidir. Geln fotonun enerjisi ile çikan fotonun enejisi aynidir
Evrensel çekim yasasi: F = G*M1*M2/ r2, denklemdeki F evrendeki bir cisme etki eden kuvvet, G evrensel çekim sabiti, M1 ve M2 etkilesen kütleleri, r ise kütle merkezleri arasindaki uzakligi göstermektedir.
Esnek çarpisma: Toplam momentum ve toplam kinetik enerjinin çarpismadan önce ve sonra sabit kaldigi çarpismadir.
Esnek olmayan çarpisma: Momentumun korundugu halde toplam kinetik enerjinin korunmadigi çarpismadir.Eger çarpismadan sonra cisimler birlikte hareket ediyorlarsa bu tür çarpismaya ise tamamen esnek olmayan çarpisma denir.
Eylemsizlik momenti:Cismin dönme hareketindeki degisiklige direnç göstermesinin bir ölçüsüdür.
Esdeger Kuvvetler: F1 ve F2 gibi iki kuvvet ancak ve ancak F1=F2 VE ANCAK VE ANCAK verilen herhangi ibr noktaya göre ayni tork’a sahip iseler,bu iki kuvvet esdegerdir.
Esneklik siniri: Cismin kalici olarak bozulana kadar cisme uygulanabilen en büyük zor olarak tanimlanir.
Elektrik alani: Yük birimi basina etkiyen kuvvettir. E = F / q
Elektromotor kuvvet: Bir elektrik devresinde elektronlari harekete geçirerek elektrik akimi olusmasina neden olan etkiye denir.Є ile gösterilir.Birim yük basina yapilan is olarakta tanimlanir.
Es potansiyel yüzeyler: Bir elektrik alan alan içinde ayni potansiyel degere sahip birden fazla nokta bulunabilir.Bu noktalarin birlestirilmesi halinde potansiyellerin sabit kaldigi yüzeyler elde edilir.Bu yüzeylere espotansiyel yüzeyler adi verilir.Es potansiyel yüzeyler elektrik alan dogrultusuna diktir.
Etkin deger: AC geriliminin bir tam peryot boyunca kare ortalamsinin karekökü seklinde tanimlanir.
Esb: Aralarinda 1 cm mesafe bulunan esit büyüklüklü iki yük birbirlerini 1 dyn’lik kuvvetle itiyor veya çekiyorlarsa yüklerden her biri 1 esb’dir.


F


Fahrenheit sicakligi: Suyun donma ve kaynama noktalarini 32 ve 212 degeleri arasinda 180 bölmeye ayiran sicaklik skalasi.
Fluoresans: Malzemenin morötesi isiga maruz kalmasi durumunda görünür isik yaymasi olayi.
Frekans: Belirli bir zaman diliminde tekrarlanan olaylarin sayisidir. Periyodun tersidir. Birimi Hertz dir.
Temel frekans: Bir sistemin salinim yapabilecegi minimum fekans degeri.
Faraday Indüksiyon Yasasi: Kapali bir elektrik devresinde meydana gelen emk büyüklügünün , elektrik devresinin manyetik alan içinde kapladigi yüzeyden geçen manyetik akinin zamanla degisim hizina esittir.Yani,kapali bir elektrik devresi üzerinde ki manyetik alnin degistirilmesi sonucunda devreden bir elektrik akimin akacagini göstermistir.
Ferromanyetik maddeler: Bagil manyetik geçirgenlikleri 1’den çok büyük olan maddelerdir.Böyle ortamlarda manyetik alan siddeti artar.Bu tür maddeler miknatis,elektrik motoru, jenaratör,trafo gibi araçlarin yapiminda kullanilir.



G

Genlik: Periyodik bir harekette denge konumundan maksimum uzaklik.
Girisim: Frekanslari birbirine yakin iki dalganin genliklerinin üst üste gelmesi durumudur. Üst üste binen dalgalarin ortak frekansi iki frekans arasindaki degisim kadardir.
Göreliligin Galileo yasasi: Eylemsiz sistem içerisindeki hareketler için yasalarin degismez oldugunu belirtmesidir.
Gama isini: Radyoaktif isinimin yüksek enerjili isik seklinde yayinlanmasi. Olusan çekirdek, olusturan çekirdek ile aynidir. Frekansi X-isinlarinin ötesindedir.
Gaz:Belirli bir sekli veya hacmi olmayan malzemeler.
Göreliligin genel teorisi: Yerçekimi konusunu içine alan görelelilik teorisi.
Gluon: Kuaklar arasindaki kuvvetlerden sorumlu olan degis-tokus parçacigi. Sekiz tane gluon vadir ve renkleine göre ayirim yapilir.
Graviton: Yerçekimi kuvvetinden sorumlu tutulan degis-tokus paçaciklari.
Gerçek görüntü: Isigin birlesimi ile meydana gelen görüntü
Göreliligin özel teorisi: Hizin çok büyük degerlerinde Newton mekaniginin yerine kulanilan zaman ve yer kavramlarinin birlikte kullanildigi bir teori
Güç: Enerjinin zaman göre degisimi Güçü verir.cgs sisteminde güç birimi erg/saniye ; mks birim sisteminde ise joule/saniyedir.1 watt= 1joule/1saniye
Gerçek (mutlak) genlesme katsayisi: Bir sivinin birim hacminin 1°C isitilmasi ile gerçek olarak hacminin artan miktarina denir.
Görünen ( zahiri ) genlesme katsayisi: Bir sivinin birim hacminin 1°C isitilmasi ile genlesmis gibi göründügü miktarina denir.Dilatometre denilen bir aletle ölçülür.
Galvanometre: Bir elektrik akimini büyüklügünü ölçmek ve yönünü belirlemek için yapilmis en eski ölçü aletidir.
Gauss Kanunu: Kapali bir yüzeyden geçen Elektrik alan akisi, kapali yüzey içindeki yüklerin 4pi katina esittir.
Gevseme zamani: Bir kondansatör bosalirken Q = Q0 / e olmasi yani,1/e degerine düsmesi için geçen zamana denir.




H


Holografi: üç boyutlu görüntünün fotografa islenmesi
Halka sabiti: Birim uzunlugundaki halkalari birarada tutan kuvvet. Metre basina Newton olarak birimlendirilir
Hooke Kanunu: Pürüzsüz,yatay bir yüzey üzerindeki sarmal yaya bagli bir cismi denge konumundan gerilir veya sikistirilirsa cisim üzerinde F=-kx ifadesi ile verilen bir kuvvet uygulanir.
Hacim modülü: Katilarin veya sivilarin hacimlerinde meydana gelecek degisime karsi gösterdikleri direncin bir ölçüsüdür

I


Ivme: Hizin zamana göre degisimi.
Ingiliz isi birimi: 1 pound suyun sicakligini 1 Fahrenheit artirmak için gerekli olan isi miktari.
Isi iletimi: Atomlarin veya moleküllerin birbirleri ile çarpismasi sonucunda ortaya çikan isisal enerjinin yerdegistirmesi.
iletken: Içinde elektrik yükünün veya isinin kolayca hareket edebildigi malzemeler. Metaller iyi bir iletkendirler.
Isisal tasinma: sivilar içindeki isisal enerjinin tasinmasi, sivinin bir kisminin sogumasi diger kisminin ise sicakliginin artmasi ile olur.
Isi pompasi: Kisin firin olarak yazin ise hava düzenleyici olarak kullanilabilen dönüstürülebilir isi makinesi.
Isi makinesi: Isiyi mekanik enerjiye çeviren makine
Izolatör: Elektrik yüklerinin hareketini engelleyen veya isi enerjisinin yayilamadagi zayif iletkenler veya yalitkanlar. Seramikler iyi bir izolatördür.
Iç enerji: Bir nesnenin toplam mikroskobik enerjisisi. Bu enerji atom ve moleküllerin ötelenmelerinlerinden, dönmelerinden, titresim yapmalarindan ve moleküler baglarda saklanan enerjilerden olusur.
Isin dogultusu: isigin hareket ettigi dogrultu, yol.
Ilüzyon: Bir çesit optik etkiden olusan su yüzeyinden veya bir yüzeyden isinlarinin yansitilmasi sonucun olusan görüntü
Isinim: Enerjinin elektromagnetik dalgalarla tasinmasidir. Parçaciklar elektromagnetik dalglar yayarak yok olurlar
Is: Bir cismi bir yerden baska bir yere hareket ettiren kuvvetin harcadigi enerji.Kuvvetin yerdegistirme yönündeki bileseni ile yerdegistirmenin çarpimidir.Birimi Jolue’dur. 1Joule=Newton x metre
Itme: Momentumdaki degisimdir.
Impuls-Momentum Teoremi: Bir parçacik üzerine etkiyen F kuvvetinin impulsu , bu kuvvetin sebep oldugu parçacigin momentumundaki degisime esittir.
Ideal gaz: Heterojen bir gaz karisiminda gaz molekülleri birbirlerinden etkilenmiyorsa bu karisimdaki gazlarin tümüne birden ideal gaz denir.
Indüksiyon elektromotor kuvvet: Iki ucu açik olan iletken telin bir ucunda negatif yük yogunlugu, diger ucunda ise pozitif yük yogunlugu olusur.Yani telin iki ucu arasinda bir potansiyel farki meydana gelir.Bu sekilde olusan potansiyel farkina Indüksiyon elektromotor kuvvet denir.
Indüksiyon Akimi: Manyetik alana dik olarak hareket ettirilen iki ucu açik iletken telin uçlari birlestirildiginde,tel içinde sürüklenen elektronlar bir elektrik akimi meydana getirirler.Bu sekilde olusan elektrik akimina Indüksüyon akimi denir.
Isitilebilir Dalgalar: Insan kulaginin duyarlilik sinirlari içinde olan dalgalardir.Bu dalgalar 20 Hz ile 20000 Hz frekanslari arasindadir.
Ideal sivi: Viskozluk özelligi olmayan sivilardir.Bu nedenle iç dirençleri ihmal edilir.Sikistirilamazlar.Bu nedenle yogunluklari zamanla sabit kalir.
Inveryant nicelikler: Farkli referans sitemelrinden bakildiginda miktari degismeyen niceliklere denir.



J

Jeocentrik model: Dünyayi merkez kabul eden evren.


Joule: SI birim sisteminde enerji, bir cismin 1 Newton luk kuvvet altinda 1 metrelik hareket etmesi/yerdegistirmesi için gerekli olan enerji


K

Kara delik: Kütlesel çekim kuvvetinin çok büyük oldugu hatta isigi bile kendine çekebilen çok küçük kütleli sönmüs yildizlardir.
Kalori:1 gram suyun sicakligini 1 Celcius artirmak için gerekli olan isi miktari.)
Katot isinlari: Havasi alinmis bir tüp içinde negatif elektrottan hareket eden elektron.
Kütle merkezi: Bir nesnenin kütle denge noktasi.
Kromatik hata: Isigin farkli renklerinin (dalga boylari) degisik sekilde odaklanmasina neden olan lenslerdeki bir hata.
Kütlenin korunumu: Kapali bir sistem içinde toplam kütle kimyasal olaylar olsa dahi degismez
Korunumlu: Fiziksel bir niceligin çesitli çerçeveler içinde degismez oldugunu tanimlar.


Kovalent: (es)baglanma Atomlarin birbirlerine, elektronlarini paylasarak baglanmalaridir.
Kritik açi: Yansiyacak bir yüzeye gelen isinin yüzey içinde kalmadan yüzeyden yansiyabilecegi açi degeri.
Kritik zincirleme reaksiyon: Pespese parçalanma olayinin baslayabilmesi için nötronun diger parçalari etkileyerek parçalanmalarini etkileyecegi reaksiyon.
Kristal:Atomlarin veya moleküllerin üç boyutta periyodik yerlesim gösterdikleri malzemeler.
Kirinim:Dalganin bir kapidan veya bir engel çevresinden geçerken saçilmasidir.
Kelvin sicakligi: Sicakligin mutlak sifirda sifir oldugu sicaklik ölçüsü ve bölmelendirilmesi Celsius ile aynidir. Mutlak sicaklik ölçegi olarak adlandirilir.
Kilo: 1000 akamini temsil eden ve ön ek olarak kullanilan bir sayi.
kilogram-kilogram:Kütlenin SI sistemindeki birimi, 1 litre suyun yaklasik olarak kütlesi Dünya üzerinde 1 kilogram 2.2 pound a esittir.
Kilowattsaat: Enejinin birimi, 3,600,000 joules. Bir makinenin 1 saat boyunca 1000 watt lik enerjiyi bir biçiminden diger biçime dönüstürülmesi kilowattsaat olarak isimlendirilir.
Kinetik enerji: Bir cisminm hareketinden dolayi olusan enerji, (1/2)mv2, birimi Joule dur.
Kararlilik çizgisi: kararli çekideklerin grafiginde nötronlarin protonlara göre çizilmesi sonucu elde edilen çizgisel baginti
Kütle:Bir cismin sahip oldugu eylemsizligin bir ölçüsüdür.
Kinetik Sürtünme Katsayisi: Hareket halinde iken cisme etkiyen sürtünme kuvvetidir.
Kuantum mekanigi: Atomik veya alt atomik düzeydeki parçaciklarin davranis kurallari.)
Kuantum: Ayni özellik tasiyan en küçük bir grup. Buna bagli olarak proton yükü kuantumlanmis yük olarak kabul edilir.
Kuark: Hadronlarin bilesimi. Kuarklar alti çesittir ve herbirini üç rengi vardir. Üç kuark baryonlari olustururken bir kuark ve antikuark mezonlari olusturur
Kayma sürtünmesi: Göreli harekette birbirine temas eden yüzeyler arasinda sürtünme kuvveti.)
Küresel bozulma: Bir lensteki yüzey üzerindeki bozulma veya küresel aynalarin küresellikten sapmasi
Kararsiz denge durumu: Denge konumu civarinda sebest birakildiginda denge konumundan uzaklasilma olaydir
Kararli denge: Bir cismin denge konumundan veya pozisyonundan saptirildiginmda tekrar denge konumuna dönmek istemesidir.
Korunumlu Kuvvet:Bir parçacigi A noktasindan B noktasina götürebilmek için yapilan isin büyüklügü parçacigin izledigi yoldan bagimsi ise , parçacigi hareket ettiren bu kuvvete korunumlu kuvvet denir.Korunumlu kuvvetlerin kapali kapali bir yol boyunca yaptiklari is sifirdir.Örnegin;Çekim kuvvetleri,elektrostatik kuvvetler,Merkezcil kuvvet vb
Kuvvet çifti: Etki çizgileri cismin kütle merkezinden geçmeyen büyüklükleri esit ve yönleri zit iki kuvvet bir cisme etki ederlerse bu kuvvetlerin olusturdugu ikiliye kuvvet çifti denir.
Kesme sabiti:Katinin atomik düzlemlerini birbiri üzerinde kaymasi seklinde ortaya çikan harekete karsi gösterdigi direncin bir ölçüsüdür.
Kirchhoff Kurallari: (1)Herhangi ibr dügüm noktasina gelen akimlarin toplami,bu dügüm noktasini terk eden akimlarin toplamina esittir.(2)Herhangi bir kapali devre boyuna bütün devre elemanlarinin uçlari arasindakigerilim düsmelerinin cebirsel toplami sifirdir.
Kararli dalga: Bkz Duran dalga
Kalori: 1 gr suyun sicakligini 1˚C arttirmak için gerekli olan enerji miktaridir.
Kepler kanunlari:1) Yörüngeler kanunu:Her gezegen odaklarindan birinde günes bulunan elips seklindeki yörüngelerde dolanirlar.2)Alanlar kanunu:Günesi gezegene birlestiren yariçap vektörü esit zaman araliklarinda esit alanlar tarar.3)Periyotlar kanunu:Günesi gezegene birlestirn ortalama yariçapin küpünün (R3) , gezegenin periyodunun karesine (T2) orani sabititr

L


Lazer: Isinimin yayilmasi esnasinda isigin siddetinin yükseltilmesi.
Lepton: Elektron, muon, tau ve bunlarla ilgili olan notrinolardan olusan temel parçacik ailesi.
Lorentz Kuvveti: Birbirine paralel iki levha arasina bir gerilim uygulandiginda ve bu levhalar arasindayüklü bir parçacik girdiginde bu parçaciga etkiyen kuvvete Lorentz Kuvveti denir.
Lenzz Kanunu: Indüksiyon akimi,kendisini olusturan etkiye karsi koyacak sekilde yönelir.Baska bir ifadeyle,indüksiyon akiminin yönü iletkenin bulundugu ortamdaki manyetik alan degisimine karsi koyacak sekilde manyetik alnan olusturan akim yönündedir.


M


mutlak sicaklik skalasi: Sicakligin sifir oldugu nokta. Sicaklik derecedeki bölmelendirilmistir. Birimi Kelvin
Mutlak sifir: En düsük sicaklik degeri; 0 K, -2730C, or -4590F.
Merkezkaç kuvvet: Dönen sistemlerde, sistem içindekileri etkileyen sanki kuvvet. Dönen sistem içindeki bir cisme etki eden kuvvet dönme eksenine dik ve yariçap dogrultusundadir.
Merkezcil: merkeze dogru olan anlamindadir.
Merkezcil ivme: Bir daire çevresinde dönen nesnelerin merkeze dogru yönelmis olan ivme. r yariçapli daire çevresinde dönen cisim sabit bir çizgisel hiza sahipse merkeze yönelmis olan ivmenin büyüklügü v2/r dir
Merkezcil kuvvet: Bir nesnenin yönünü degistiren kuvvet. Çizgisel hizi sabit olan daire çevresinde dönen cisme etki eden merkeze dogru olan kuvvet mv2/r.
Momentum-Açisal momentumun korunumu: Bir sistemin net dis dönme momenti sifir ise sistemin açisal momenti degismezdir.
Momentumun korunumu: Bir sisteme etki eden dis kuvvetlerin toplami sifir ise toplam çizgisel momentum korunur.
Makroskopik: Kütle, boyut ve sicaklik gibi özellikleri dikkate deger nicelikler.
Magnetik alan: Bir pusula veya benzeri bir cihazin ignelerini döndürebilecek, etkiye sahip magnetik nesnelerin kapladigi uzay. Alan güney kutbundan kuzey kutbuna dogrudur.SI birim sisteminde manyetik alanin birimi Tesla’dir.
Magnetik tekkutup: Hipotez olarak kabul edilen magnetik tek kutup.
Magnetik kutup: Elektrik yüklerinde oldugu gibi bir magnetik kutuplarindan herbiri.
Mekanik enerji: Yerçekim ve elastik potansiyel enerjiler gibi kinetik ve potansiyel enerjilerin toplamidir.
Mezon: Spinin birimlerini içeren bir çesit hadronlara ait tüm sayilar. Bu tür aileler pion, kaon, ve eta yi içerir.
Metalik baglanma: Malzeme içerisindeki atomlarin bir arada tutulmasi için elektronlarin atomlar tarafindan ortak olarak kullanilmasidir.
Metre: SI birim sisteminde uzunluk, 39.37 inche veya 1.094 yard aesittir.
Mikroskopik: Atomik hizlar gibi malzemelerin gözle görülemeyen özellikleri. Properties not visible to the naked eye such as atomic speeds.
Mili: Binde bir anlaminda kullanilan bir önek. 1/1000, 10-3 seklinde yazilabilir. 1 milimetre 10-3 metre dir
Molekül: Iki veya daha fazla atomdan meydana gelen atomla grubu
Momentum: Genellikle çizgisel momentum için kullanilir.v hizi ile hareket eden m kütleli bir parçacigin dogrusal momentumu kütle ve hizin çarpimi olarak tanimlanir.P=mv Momentum vektörel bir niceliktir.Yönü hiz ile aynidir ve boyutu ML/T ‘dir.SI’de birimi kg m/s ‘ dir.
Momentumun korunumu:Yalitilmis bir sistemde iki veya daha fazla parçacik etkilestiginde , sistemin toplam momentumu sabit kalir.Bu yasa, yalitilmis bir sistemin toplam momentumunun her zaman ilk momentuma esit oldugunu söyler.
Müon: Agir elektron için kullanilan bir çesit lepton.
Miyop: Yakini görememezlik. Cisimlerin görüntülerin ret
Moment: Kuvvetin döndürücü etkisi. Kuvvetle yariçapin (etrafinda dönmenin oldugu noktaya olan uzaklik) çarpimidir. Sifirdan farkli bir moment (net moment) bir cismin açisal momentumunu degistirir.
Manyetik aki: Düzgün manyetik alan içine konulan madde yüzeyinden dik olarak geçen manyetik alan çizgi sayisina denir.






N

Newton’un 1. Yasasi: Bir cisme bir dis kuvvet etki etmedikçe , cisim durgun ise durgun kalacak, hareketli ise sabit hizla dogrusal hareketine devam edecektir.
Newton’un 2. yasasi: Bir cismin ivmesi ona etki eden bileske kuvvetle dogru orantili, kütlesi ile ters orantilidir.
Newton’un 3. yasasi: Iki cisim etkilesiyorsa , 2. cismin 1. cisme uyguladigi F21 kuvveti, 1.cismin 2. cisme uyguladigi F12 kuvvetine esit ve zit yönlüdür.
Newton: SI birim sisteminde kuvvetin birimidir.1 kg kütleli bir cisim üzerine uygulandiginda ona 1m/sn2 ‘ lik ivme kazandiran kuvvet 1 Newton’dur.
Nötron: Çekirdekteki yüksüz parçacik. Elementer parçaciklar ailesinin baryon ve hadron üyesi.
Nod: Duran dalganin konumlarindan her biri veya dalgalarin etkilesmesi sonucunda hareketsizligin ortaya çikmasi ve genligin sifir olmasi
Nükleon: Poton veya nötronlardan her biri.
Net tork: Açisal momentumun zaman göre degisme hizidir.
Nitelik katsayisi: Sistemde biriktirilen en büyük enerjinin bir dönemde harcanan enerjiye oraninin 2π kati olarak tanimlanir.Herhangi bir andaki enerjinin toplam enerjiye oranidir.
Normal Kip: Tek frekansli hareketin her birine normal kip denir.


O


Ortalama hiz: alinan toplam yolun toplam zamana orani.
Oran yasasi: Iki veya daha fazla elementin, kütleleri oranlari sabit olmak üzere birlesik olusturulmasi.
Özdeslik yasasi: Uniform çekim alanindaki sabit ivme.
Özel göreliligin birinci yasasi: Eylemsiz gözlem çerçevesinde fizigin bütün yasalari degismezdir.
Odaklama uzunlugu: Ayna veya lensten odaklama noktasina olan uzaklik.
Odaklama noktasi: Ayna veya lensin optik eksenine paralel olarak isinlari odaklamasidir.
Ortalama ivme:Parçacigin hizindaki , bu degismenin oldugu Δt zaman araligina oranidir.
Özel göreliligin ikinci postülasi: Boslukta isigin hizi, kaynagin veya gözlemcinin bulundugu çerçeveden bagimsiz olarak degismezdir.
Öz isi: 1 gram malzemenin sicakligini 1 derece artirmak için gerekli olan isi.
Osiloskop: Elektriksel ölçümlerde genis çapta kullanilan çokyönlü elektronik bir ölçüm aletidir.Osiloskop ile AC,DC gerilim ve periyot dogrudan ölçülür.Akim,frekans,faz farki vs. ise dolayli olarak ölçülür.Bir osiloskop, Katot isini tüpü,tüp besleme devresi,yatay ve düsey giris yükselteçleri,zaman tarama devresi ve tetikleme devresinden olusur.Günlük hayatta osiloskop ; radar sistemleri,televizyon alicilari,bilgisayar gibi uygulamalarda elektronik bilginin ekranda görüntülenmesini saglar.



P

Potansiyel enerji: Sürtünmesiz bir ortamda cismi ivmesiz olarak , potansiyel enerjisi sifir olan bir konumdan diger konuma getirmek için yapilmasi gereken istir.
Peryot: Parçacigin hareketinin bir tam devri tamamlamasi için geçen süredir.
Potansiyel fark:Elektrik alan içinde bulunan A ve B gibi iki potansiyel farki;Elektrik alan içine birakilan q0 denem yükünü A dan B ye , denge konumunu bozmadan getirmek için yapilan istir.SI sisteminde birimi volt’tur. 1 volt = 1 joule / 1 coulomb
Paramanyetik Maddeler: Bagil manyetik geçirgenlikleri 1’den biraz büyük olan maddelerdir.Manyetik alan siddeti paramatrik alan içinde biraz siddetlenir.


R


Referans sistemi: Birbirine göre hareket etmeyen nesnelerin olusturdugu ve böylece diger nesnelerin hareketlerinin kolayca takip edilebildigi bir sistem. Eylemsiz ve eylemli refereans sistemlerine bakiniz.)
Radyan: Bir radyan, yariçapla esit uzunluktaki biryay parçasinin yariçapa orani ile elde edilen açidir.
Rezonans: Belli bir frekansta tepkinin tepe degerine usamasina denir.
Rölativistik Fizik:Isik hizina yakin hizlardaki fiziksel olaylari inceleyen fizik dalidir.
Rölaksasyon zamani: bkz Gevseme Zamanina


S

Sogurma spektrumu: Bazi dalga boylarinin gaz ortamlari tarafindan sogurulmasi.
santi - 1/100 birimidir. 1 santimetre=1m/100
Sivi: Içinde bulundugu kabin seklini alan bir hacme sahip cisim.
Sürtünme Kuvveti: Bir cisim,pürüzlü bir yüzeyde yahut hava veya su gibi viskoz bir ortam içinde hareket ediyorsa çevresi ile arasindaki etkilesmeden dolayi harekete karsi bir direnme dogar.Bu direnmeye sürtünme kuvveti denir.
Statik Sürtünme Kuvveti: Cismin durgun haldeki cisme etkiyen sürtünme kuvvetidir.
Sürat:Vektörel nicelik olan hizin genligidir.
Seri devre: Dirençlerin (veya güç kaynaklarinin) bir uçlarinin diger elemanin bir ucuna baglanmasi ile olusturulan ve içinden tek akim geçen devredir.
Sonar: Su içerisindeki ses dalgalarI
Süperpozisyon: Iki veya daha fazla dalganin uzayda bir yerde üstüste gelmesi olayidir.
Sanal görüntü: Görüntüden bulundugu yerden gelen isik ile olusan görüntü.
Salinim: Cisim denge konumunun iki yaninda gidip gelmeler olur ki bu periyotlu harekete salinim denir.
Sönüm alti: T0/2pi degerinden daha az sürüm ile salinim olur. Bu durmda ssteme sönümalti veya zayif sönümlü denir.
Sönüm üstü:T0/2pi degerinden daha fazla sönüm olmasi durumunda genlik degisim üstel olur. Ve sisteme sönüm üstü veya asiri sönümlü denir.
Sesalti(infrosonic) dalgalar: Isitilebilir mertebenin altindaki frekansta olan boyuna dalgalardir.örnegin deprem dalgalari
Sesüstü(ultrasonic) dalgalar:Isitilebilir mertebenin üstünde frekanslari olan boyuna dalgalardir.Örnegin kuartz kristaline alternatif elektrik alaninin uygulanmasiyla elde edilir.
Siga: Bir iletkenin yükünün potansiyeline oranina iletkenin igasi denir.Skaler bir büyüklüktür.Birimi Farad’dir


T

Tamamlayici yasalar: Atomik düzeydeki özelliklerin tam olarak verilmesi. Elektron veya foton hem dalga hem de parçacik özelligi göstermesidir.
Tamamlayici renk: Beyaz rengi olusturacak renklerin karisimi.
Tam devre: Bir bataryanin bir ucundan diger ucuna kadar akimin akmasinin saglanmasi.
Tepe: Bir dalganin bozunmasinda ortaya çikan pik.
Temel durum: Kuantum mekaniginde bir sistemin sahip olabilecegi minimum enerji degeri.
Topraklama: Nesneleri elektrik yükü açisindan nötralize/yüksüz hale getirmek için yapilan baglanti
Temas kuvvetleri: Iki cisim arasindaki fiziksel temas (degmenin) sonucunda ortay çikan kuvvetlerdir.
Temel kuvvetler:
1)Kütle çekim kuvveti:Iki cismin kütlelerinden dolayi birbirlerine uyguladiklari çekim kuvvetleridir.

2)Elektromanyetik kuvvetler: Durgun veya hareketli iki yüklü parçacigin yüklerinden dolayi birbirlerine uyguladiklari itme veya çekme kuvvetleridir.

3)Atom alti parçaciklar arasinda görülen, siddetleri büyük çekirdek kuvvetleridir.

4)Zayif nükleer kuvvetler:Belli radyoaktif bozunmalarda ortaya çikan kuvvetlerdir.

Termodinamik: Fizigin, isi ve diger enerjiler arasindaki iliskisini inceleyen dalidir.
Termodinamigin birinci yasasi: Bir sistemin iç enerjisi, sisteme aktarilan isi arti sistem üzerine yapilan is ile artirilabilir.
Termodinamigin ikinci yasasi (Üç özdes form vardir : (1) Çevresine isi yaymayan ve mekanik is ile çalisan bir isi makinesi yapilamaz. (2) Düsük sicakliktan daha yüksek sicakliga isi transferi yaparak elde edilen sogutucular ancak mekanik is kullanilarak yapilabilir. (3) Bir sistemin entropisi daima artma egilimindedir
Termodinamigin üçüncü yasasi: Mutlak sifira deneysel olarak yaklasilabilir fakat ulasilamaz.
Termodinamigin sifirinci yasasi: A ve B nesneleri C nesnesi ile termodinamik dengede ise A ve B kendi baslarina da termodinamik dengededir.
Toplam iç yansima: Kirilma indisi yüksek olan bir ortamdan kirilma indisi küçük ortama geçen dalganin kritik açinin hemen altindaki açilarda yansimalar yapmasidir.
Titresim: Denge konumu veya sekli etrafinda hareket etme
Tork:Bir kuvvetin bir cismi bir eksen etrafinda döndürme egilimine denir.
Titresim hareketi: Bir cismin üzerine etkiyen kuvvet cismi denge konumundan uzaklastirirsa , cisim denge konumuna geri gelmek ister.Cismin denge konumu etrafinda tekrarli ileri geri hareketine titresim hareketi denir.Periyodik hareket,harmonik hareket,salinim hareketi,titresim hareketi bu 4 söyleyis tamamen esdegerdir.
Transformatör: Sinüzodial olarak degisen herhangi bir AC gerilimi ,amaca uygun olarak yükseltmek veya düsürmek için kullanilan 4 uçlu pasif devre elemanlarina denir.Transformatöre kisaca trafoda denilmektedir.Trafoda enerji üretilmez.Sadece akim ve gerilim degistirilir.
Termal Fizik: Sicakliklari farkli olan maddeler arasinda ki enerji alisversini inceler.
Termal temas: Iki cisim birbirleri üzerine makroskobik bir is yapmadan enerji alisverisi yapiyorlarsa bu cisimler termal temastadir denir.
Termal denge: Termal temasta olan sicakliklari farkli iki cisim arasindaki isi alisverisi sifir ise bu cisimler termal dengededir denir.

U

*Uyumlu: Birden fazla kaynaktan çikan dalgalarin ayni dalga boyuna ve faza sahip olmalari durumu
*Uzay zamani: Uzay ve zaman arasindaki bagintinin kuruldugu zaman ve üç boyutlu koordinat sisteminin olusturdugu sistem
*Umbra: Isik kaynaginin ulasamadigi bir gölgenin en karanlik kismi
*Uzama katsayisi: 1 cm uzunlukta bir cismin boyunun 1 °C sicaklik farki içindegisme miktarina cimin uzama katsayisi denir.
*Ultrases dönüstürgeni:Belirli bir kritik sicakligin altinda sürekli elektrik dipol momenti edinebilen bir madde olan barium titanat silindirden yapilmistir.

V

Van de Waals bagi: Atom veya molküller arasindaki elektrik etkilesmelerinden otaya çikan zayif baglanma.
Vektör: Büyüklügü ve dogrultusu olan bir nicelik
Volt: SI sisteminde elektriksel potansiyelin birimi. 1 volt luk gerilim, 1 ohmluk direnç üzerinden 1 ampelik akimin geçmesini saglar.
Viskozite: Akiskanlardaki iç sürtünmelerin büyüklüklerini karakterize eden bir kavramdir.Akiskanlardaki iç direnç birbirlerine göre hareket eden akiskanin iki tabaka arasi sürtünme kuvvetinden kaynaklanir.



W

Wheatstone Köprüsü : Wheatstone Köprüsü ayni giris gerilimine sahip iki gerilim bölücü devreden olusur.Seri bagli devreler gerilim bölücü devrelerdir. Wheatstone Köprüsü hem endüstriyel hem de bilimsel kullanim alanina sahiptir.En yaygin kullanildigi yer, bilinmeyen dirençlerin belirlenmesidir.
Watt: Gücün SI sistemindeki birimi, 1 Joule/watt The SI unit of power, 1 joule per second.

X

· X-isini Yüksek enerjili fotonlar, katot isinlarindan türetilebilir veya atomlardaki elektronlarin üst enerji seviyelerinden daha alt enerji seviyelerine düsmesinden elde edilebilir. X-isinlarinin frekansi mor ötesi ve gamma isinlari arasindadir.


Y

Yük: Birbirleri ile elektriksel etkilesmeyi saglayan nicelik.
Yüklü: Pozitif veya negatif yüklü olma durumu.
Yük korunumu: Izole edilmis bir sistemin toplam yükü korunumludur.
Yük eslesmesi: Yük direncinin,batarya iç direncine esit olmasi durumuna denir.
Yogunluk: Malzemelerin, kütlelerinin hacmine oranini veren bir tür özelligi.
Yerdegistirme: Dalga hareketinde (veya titresicide) kaynaktan (veya nesneden) denge konumundan olan uzaklik
Yayinim: spektrumu (Atomun isi veya elektrik akimi verilerek ortama degisik dalga boylarini yaymasidir
Yerçekim alani: Yerçekimi kuvvetinin bir nesneyi saran uzayinin içerisinde birim kütleye uygulanan kuvvettir.
Yerçekim kütlesi: Bir parçacigin diger parçaciklar arasinda onlarin kütlesel çekim kuvvetlerinden etkilenmesi
Yerçekimi potansiyel enerjisi: Bir parçacigin yüksek bir noktadan potanmsiyelin sifir kabul edildigi bir noktaya düsmesi için yerçekiminin yaptigi istir.
Yerçekiminden dolayi kirmiziya kayma: Yerçekimi alanindan dolayi elektromagnetik dalgalarin fekansinin azalmasi.
Yerçekim dalgasi: Bir kütlenin ivmeli hareketinden dolayi ortaya çikan dalga.
Yönlendirici: Bir nükleer reaktör içindeki nötronlari yavaslatmak için kullanilan malzeme
Yansitmali teleskop: Objektif olarak aynalarin kullanildigi teleskoplar
Yansiyan dalga: Bir ortam içinde titresen dalganin titresimlerinin bu ortam içindeki ilerleme dogrultularina dik olma durumudur
Yarik: bozulan dalganin içinde olusan vadi.
Young sabiti:Katinin uzunlugundaki bir degisime karsi göstrerdigi direnci bir ölçüsüdür.
YarI ömür: (Yarilanma zamani) Kondansatör uçlari arasindaki potansiyel farkinin ilk degerinin yarisina düsmesi için geçen zamana yarilanma zamani veya yari ömür denir.T1/2=RC ln2=0,693 RC



Z


Zorlama: Malzemenin, magnetik alandan etkilenerek içindeki magnetik momentlerini dis magnetik alana paralel hale getirmeye zorlanmasi.
Zayif kuvvet: Beta sönümüne neden olan kuvvet. Bu kuvvet W ve Z0 parçaciklari arasindaki degisimden kaynaklanir. Lepton ve hadronlarin hepsi bu tür kuvvetler etkilesirler