A.KAVRAMLAR:
1-KAYAÇ:Bir veya birden fazla mineralin doğal olarak bir araya gelmesiyle oluşan sert kütlelerdir.
2-MİNERAL:Doğal olarak oluşan, belli bir bileşime ve düzene sahip organik olmayan katılardır.Yer kabuğunun %99’u oksijen,potasyum,silisyum,alüminyum,sodyum,kalsiyum ve demir gibi elementlerin bir araya gelerek oluşturduğu elementlerden oluşur.
3-PETROGRAFİ:Taşları inceleyen bilim.
4-TOPOĞRAFYA:Kısaca yeryüzü şekilleri diyebiliriz.Açılımı;Bir arazi yüzeyinin doğal yada insanlar tarafından değiştirilmesi sonucunda ortaya çıkan şekillerdir.
Not;Yer kabuğunu oluşturan kayaçların ana kaynağı Magma’dır.
B.OLUŞUMLARINA GÖRE KAYAÇLAR:
1-PÜSKÜRÜK (MAĞMATİK-KATILAŞIM-KOR)KAYAÇLAR:Magmanın katılaşıp soğumasıyla oluşur.Aynı zamanda bu kayaçlar diğer bütün kayaçların kaynağını oluşturur.
Özellikleri:
-Yapıları kristallidir.(Taneli)
-Tabakalanma yoktur.
-Kütleler halindedirler.
-Bünyelerinde fosil bulunmaz.
-Asitten etkilenmezler.
Not:Magmanın soğuması ve katılaşması derinlerde meydana gelirse bu tür kayaçlara Plütonik Kayaçlar denir.Örnek:Granit.
Bu soğuma ve katılaşma yüzeyde meydana gelirse Volkanik Kayaçlar denir.Örnek:Andezit,Bazalt gb.
Derinlik kayaçları ile Volkanik kayaçlar arasında bir geçiş safhasında oluşmuşsa Yarı Derinlik (Damar) Kayaçları denir.Örnek:Diyabaz.
Genel Olarak Püskürük Kayaçlar İki Başlık Altında İncelenir:
*İç Püskürük Kayaçlar:Magmanın yeryüzüne ulaşamadan katılaşıp soğumasıyla oluşur.Ağır ağır katılaştıklarından iri kristallidir.Dış kuvvetlerin aşındırması sonucunda yeryüzüne çıkabilirler.
Başlıcaları:Granit,Siyenit,Diyorit,Gabro
*Dış Püskürük Kayaçlar:Magmanın yeryüzüne çıkıp soğuyup katılaşması ile oluşurlar.Soğuma çok hızlı olduğundan ince kristalli ve camsı yapıdadırlar.
Başlıcaları:Andezit,Bazalt,Obsidyen (Volkan Camı),Trakit.Katran Taşı,Sünger Taşı,İnci Taşı (Perlit) ve Tüf’dür. Ülkemizde en yaygın olanları ise Andezit ve Bazalt’tır.
2-TORTUL (SEDİMENT) TAŞLAR:Yeryüzünde dış kuvvetler tarafından aşındırılan malzemelerin taşınarak deniz,göl tabanları ile vadi veya ovalarda birikmesi sonucu oluşurlar.
Özellikleri:
-Yapıları kristalli değildir.
-Tabakalı yapıdadırlar.
-İçlerinde fosil bulunabilir.
-Asitten etkilenirler.
Not:Fosil:Jeolojik devirlerin belirlenmesinde kullanılan taşlar arasında katılaşmış canlı kalıntılarıdır.
*Kimyasal Tortul Taşlar:Suda eriyebilen minerallerin daha sonra suyun buharlaşması yada suyun durgun olduğu yerlerde çökelmesi ile oluşurlar.
Başlıcaları:Kalker (Kireç Taşı),Jips,Kaya Tuzu ve Traverten’dir.Ayrıca Boynuz taşı,Çakmak taşı ,Dolomit ve Değirmen taşı gibi türleri de bulunur.
*Organik Tortul Taşlar:Canlı kalıntılarının üst üste birikerek zamanla taşlaşması sonucunda oluşurlar.Örneğin Jeolojik zamanlar içinde ormanlar tortulaşarak taşlaşmış ve kömürleri oluşturmuşlardır.
Başlıcaları:Antrasit,Taş kömürü,Linyit,Turba,Mercan kalkeri ve Tebeşir’dir
.
Not:Kömür türleri içinde oluşumu en eski ve karbon miktarı en yüksek olan Antrasit’tir.Yine kömür türleri içinde oluşumu en genç olan ve karbon miktarı en az olan ise Turba’dır.
Kömür türleri içinde sınıflandırma karbon oranlarına göre yapılır.Karbon miktarı en yüksek olanın oluşumu en eskidir.
*Mekanik (Kırıntılı-Fiziksel) Tortul Taşlar:Dış kuvvetler taşlardan çeşitli boyutlarda aşındırdığı malzemeleri çukur yerlerde biriktirir.Biriken malzemelerin daha sonra doğal bir çimento ile birleştirilmesiyle bu tür taşlar oluşur.
Not:Biriktirme alanlarında su içinde eriyik halde bulunan minerallerin tortulların arasında kristalleşerek onları birbirine bağlamasına çimentolaşma denir.
Başlıcaları:
-Kil tanelerinin birleşmesiyle Kil taşı,
-Kum tanelerinin birleşmesiyle Kum taşı,
-Çakıl tanelerinin birleşmesiyle Çakıl taşı oluşur.Çakıl taşları köşeli ise Breş,hem köşeli hem yuvarlak ise Konglomera yok sadece yuvarlak ise Puding adını alır.
3-BAŞKALAŞIM (METAMORFİK) KAYAÇLAR:Püskürük yada Tortul taşların aşırı sıcak ve basınç altında fiziksel yapıları ve kimyasal özelliklerinin değişmesi sonucunda oluşan taşlardır.Bu değişimle aynı zamanda taşlar sertleşir.
Örneklerle açıklayacak olursak:
-Kömür’ün başkalaşmasıyla Elmas,
-Kalker’in başkalaşmasıyla Mermer,
-Granit’in başkalaşmasıyla Gnays,
-Kum taşının başkalaşmasıyla Kuvarsit-Arduvaz,
-Kil taşının başkalaşmasıyla Şist oluşur.
Çarş. Tem. 03, 2013 4:12 am tarafından 7200
Konu: TOPOĞRAFYA VE KAYAÇLAR konu notları 
