Atom,Molekül ve Mol Kütlesi
Maddeyi oluşturan tanecikler (atomlar, moleküller, iyonlar) en hassas terazilerle bile tartılamayacak kadar hafiftir. Bu nedenle madde miktarını karşılaştırmada bunların gerçek kütleleri kullanılamaz. Ancak karşılaştırma yoluyla bir atomun diğer bir atomdan kaç kat ağır ya da hafif olduğu belirlenebilir. Bilim adamları karbonun doğada en çok bulunan atomunu (C-12 izotopu) karşılaştırma atomu
olarak seçmişler ve diğer atomların kütlelerinin karşılaştırma atomunun kütlesinin kaç katı olduğunu gösteren bir kütle birim sistemi geliştirmişlerdir. Bu sistemde C-12 izotopunun kütlesi 12,0000 kabul edilmiş ve bunun 1/12 sine 1
atomik kütle birimi (akb) denilmiştir. Buna göre karbonun atom kütlesi 12 akb dir. Karbon atomundan 12 kez hafif olan hidrojenin atom kütlesi 1 akb, 2 kat ağır olan magnezyumun atom kütlesi 24 akb dir.
Atomların C-12 atomunun kütlesine göre belirlenen kütlelerine bağıl atom kütlesi denir. Elementlerin bağıl atom kütleleri birimsiz olarak da verilebilir. C:12, Mg:24, O:16, Ag:108 gibi.
Molekül Kütlesi
Bir bileşiğin bir molekülünü oluşturan atomların bağıl kütleleri toplamına bileşiğin molekül kütlesi denir. Örneğin; suyun molekül kütlesi 2 tane H ve 1 tane O atomunun bağıl kütleleri toplamına eşittir.
H2O nun molekül kütlesi = 2x1 +1x16 = 18 akb
Formül Kütlesi
İyonik bileşiklerin en basit birimi molekül değil iyonlardır. Bu nedenle iyonik bileşikler için molekül kütlesi terimi çok doğru değildir. Bunun yerine tüm bileşikler için molekül kütlesi yerine formül kütlesi terimini kullanmak daha doğrudur.
KNO3 ün formül (molekül) kütlesi = 1x39 + 1x14 + 3x16 = 101 akb
Mol ve Avogadro Sayısı
İtalyan bilim adamı Avogadro C-12 atomunun atom kütlesine eşit gram miktarında (12,0000 g) 6,02x1023 tane atom bulunduğunu saptamıştır. 6,02x1023 sayısına Avogadro sayısı denir ve NA ile gösterilir.
Daha sonra tüm elementlerin bağıl atom kütlesine eşit gram miktarlarında 6,02x1023 tane atomun bulunduğu saptanmıştır.
12 g C = 6,02x1023 tane C atomu
16 g O = 6,02x1023 tane O atomu
6,02x1023 sayısının maddenin içerdiği tanecik sayısını ölçmede kullanışlı olduğunu gören kimyacılar bu sayıyı mol olarak adlandırmışlardır. Mol, deste, düzine gibi bir sayma birimidir. Herhangi bir maddenin Avogadro sayısı (6,02x1023) kadar taneciğine 1 mol denir.
6,02x1023 tane C atomu = 1 mol C atomu
6,02x1023 tane H2O molekülü = 1 mol su molekülü
Mol Kütlesi
Bir elementin 1 mol atomunun gram olarak kütlesine o elementin mol kütlesi (ya da 1 atom-gramı) denir. Mol kütlesi MK ile gösterilir, birimi g/mol dür. Bir elementin mol kütlesi, sayıca o elementin atom kütlesine eşittir. Örneğin; sodyumun bağıl atom kütlesi 23, sodyumun mol kütlesi 23 g/mol dür.
6,02x1023 tane H atomu = 1 mol H atomu = 1g [ MK=1g/mol]
Bir bileşiğin 1 mol molekülünün gram olarak kütlesine o bileşiğin mol kütlesi (ya da 1 molekül gramı) denir. Bir bileşiğin mol kütlesi, o bileşiğin molekül kütlesinin gram olarak değerine eşittir. Örneğin; suyun molekül kütlesi 18 (akb), mol kütlesi 18 g/mol dür.
6,02x1023 tane CO2 molekülü = 1 mol CO2 molekülü = 44 g [ MK(CO2)= 44 g/mol]
Bir elementin mol kütlesi, bu elementin 6,02x1023 atomunun kütlesine eşittir. Bu elementin bir tek atomunun kütlesine gerçek atom kütlesi denir. Bir elementin gerçek atom kütlesi mol kütlesinin Avogadro sayısına bölünmesiyle bulunur.
Örneğin; demirin mol kütlesi 56 gramdır. Demir atomunun gerçek kütlesi; 56/6,02x1023=9,3x10-23 gramdır.
Benzer şekilde bir molekülün gerçek kütlesi, mol kütlesinin Avogadro sayısına bölünmesiyle hesaplanır. Örneğin; su molekülünün kütlesi; 18/6,02x1023 ≈ 3x10-23 gramdır.
Kütle – akb İlişkisi
C atomunun mol kütlesi 12,0000 g olduğuna göre, bir C atomunun kütlesi; 12/NA gramdır. C atomu kütlesinin 1/12 si 1 akb dir. O halde 1 akb nin gram olarak eşdeğeri; 12/(NA x12) =1/ NA dır. Buna göre;
Molar Hacim
Bir maddenin 1 mol ünün hacmine molar hacim denir. Katılar ve sıvıların molar hacimleri maddeden maddeye değişir. Ancak aynı koşullarda bütün gazların molar hacimleri birbirine eşittir.Sıcaklığın 0°C (273 K), basıncın 1 atm olduğu koşullara normal koşullar; sıcaklığın 25 °C (298 K), basıncın 1 atm olduğu koşullara oda koşulları denir. Bütün gazların molar hacimleri, normal koşullar altında (NKA) 22,4 litre, oda koşullarında 24,5 litredir.
Buraya kadar öğrendiklerimizi birkaç gaz için şöyle özetlenebilir.
6,02x1023 H2 molekülü = 1 mol H2 molekülü = 2 g = 22,4 L (NKA)
6,02x1023 CH4 molekülü = 1 mol CH4 molekülü = 64 g = 22,4 L (NKA)
6,02x1023 SO2 molekülü = 1 mol SO2 molekülü = 64 g = 22,4 L (NKA)
Aynı koşullarda gazların molar hacimlerinin eşit olması, hacimleri eşit olan gazların mol sayılarının eşit olması demektir. Başka bir deyişle aynı koşullarda bulunan iki gazın hacimleri oranı, gazların mol sayıları oranına eşittir.
Not: Soy gazların dışındaki gaz halinde bulunan elementler (H2, O2, N2, Cl2…) doğada çift atomlu moleküller halinde bulunur. Bu nedenle oksijen gazının formülü O değil O2, hidrojen gazının formülü H2 dir.
Formül Türleri
Bileşiklerin formüllerle gösterildiğini biliyorsunuz. Kimyada üç tür formül vardır. Bunlar basit formül, molekül formülü ve yapı formülüdür. Basit formül: Bir bileşiği oluşturan atomların türlerini ve sayıca birleşme oranlarını gösteren formüldür. Basit formüle kaba formül veya ampirik formül de denir.
Molekül formülü: Bir bileşiğin bir molekülünü oluşturan atomların türlerini ve gerçek sayılarını gösteren formüldür. Örneğin; benzen molekülü 6C, 6 H atomundan oluşur ve molekül formülü C6H6 dır. Benzende C ve H atomlarının birleşme oranı 6/6 ya da 1/1 dir. C6H6, atomların birleşme oranını gösterecek şekilde (CH) yazılarak bileşiğin basit formülü elde edilebilir. C2H4 ve C3H6 bileşiklerinin basit formülleri aynı olup CH2 dir.
(Basit formül) x n = Molekül formülü (n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, …)
Örneğin; benzen için; (CH) x n = C6H6 oluğundan n=6 dır.
Yapı formülü: Bileşiği oluşturan atomların birleşme şekillerini gösteren formüldür. Örneğin; suyun basit ve molekül formülleri H2O, yapı formülü H – O – H tır. Yapı formülü bileşik hakkında en ayrıntılı bilgiyi veren formüldür.
Bir bileşikteki atomların cinsi, bağıl birleşme oranları ve bileşiğin kütlece yüzde bileşimi basit formül, molekül formülü veya yapı formülü yardımıyla bulunabilir. Ancak bileşiğin mol kütlesi, molekül formülü veya yapı formülü yardımıyla hesaplanabilir.
Bileşiklerin Yüzde Bileşimi
Bir bileşiğin 100 gramında bulunan elementlerin kütlelerine, bileşikteki elementlerin kütlece yüzdeleri denir. Örneğin; 100 g CaCO3 bileşiğinde 40 g Ca, 12 g C ve 48 g O vardır. Bileşikteki elementlerin kütlece yüzdeleri; %40 Ca, %12 C ve %48 O dur.
Çarş. Tem. 03, 2013 4:12 am tarafından 7200
Konu: Atom,Molekül ve Mol Kütlesi 
