İslamda Edep ve Görgü Kuralları

Konu: İslamda Edep ve Görgü Kuralları Çarş. Ocak 27, 2010 11:38 pm

İslamda Edep ve Görgü Kuralları
Peygamberimizin Ögrettigi Davranis Edepleri

ProfDrM Yasar KANDEMIR*

Peygamber Efendimiz bize Müslümanca yasamayi ögretti Otururken, kalkarken, yerken, içerken, konusurken, gülerken bizi baskalarindan ayiran bir hayat tarzindan söz etti Bizi görenlerin “Bu adam Müslüman” diyecegi bir yasama üslûbuna sahip olmamizi tavsiye etti
Insanlarla olan iliskilerimizde Müslümanca davranmamizi istedi:

Ziyaret Ederken
Diyelim ki, birini ziyarete gittik, kapisini çaldik, bize “Kim o?” diye soruldu “Benim” diye cevap vermeyecegiz Adimizi söyleyecegiz Kapi açildigi zaman evin içini görmemek için sag veya sol tarafa çekilecegiz Kapiyi üç defa çaldik veya zile bastik da cevap alamadik Orada daha fazla durmayip gidecegiz (Buhârî, Isti’zân 13, 17; Müslim, Âdâb 39; Ebû Dâvûd, Edeb 127, 128)
Içeri kabul edildik veya kendi evimize girmek üzereyiz, önce bismillah diyecegiz Bu besmele, seytanin bizimle birlikte içeri girmemesi için bir önlem Sonra karsimizdakine veya ev halkina selâm verecegiz Sirasiyla önce sag, sonra sol ayakkabimizi çikaracagiz (Müslim, Esribe 103)

Sofrada
Daha sonra sofraya oturduk; yemegimizi sag elle yiyecegiz Su içerken bardagi sag elimize alacagiz Seytanin hep sol elle yiyip içtigini hatirimizdan çikarmayacagiz Mecbur kalmadikça suyu oturarak, iki veya üç nefeste içecegiz (Buhârî, Et`ime 2, 3; Libâs 39; Müslim, Esribe 105-108, 116; Libâs 67; Ebû Dâvûd, Et‘ime 19; Tahâret 18; Tirmizî, Esribe 13)
Yemegi asla tika basa yemeyecegiz Midemizin üçte birini yemege, üçte birini içecege ayiracak, üçte birini de nefes almak için bos birakacagiz Peygamber Efendimiz’in tabiriyle “Müminin bir bagirsagini, inkârcinin ise yedi bagirsagini dolduracak kadar yeyip içtigini” unutmayacagiz (Buhârî, Et‘ime 12; Tirmizî, Zühd 47; Ibni Mâce, Et’ime 50)

Konusurken
Konusmak üzere agzimizi açtigimizda ya faydali seyler söyleyecegiz veya susacagiz Ama asla kimseye hakaret ve lânet etmeyecegiz; kimseyi incitmeyecegiz, arkasindan çekistirmeyecegiz; kimseyle alay etmeyecegiz; kimsenin taklidini yapmayacagiz (Buhârî, Edeb 31, 57; Müslim, Îmân 74, Radâ 60; Ebû Dâvûd, Edeb 35; Tirmizî, Birr 48)
Ve yine diyelim ki, bir yerde üç kisi oturuyoruz Üçüncü arkadasi dislayip kendi aramizda konusmayacagiz Böyle yaparsak onun alinacagini ve üzülecegini düsünecegiz (Buhârî, Isti’zân 79; Müslim, Selâm 36-38)
Insanlarla güler yüzle, tatli sözle görüsüp konusacagiz Cana yakin, iyi geçimli, yumusak basli olacagiz Insanlara tebessüm etmenin ve tatli söz söylemenin basli basina bir sevap oldugunu bilecegiz (Buhârî, Edeb 34; Tirmizî, Birr 36, Kiyâmet 35)

Alis Veris Yaparken
Bir sey alirken, satarken, borcumuzu öderken anlayisli ve kolaylik yanlisi olacagiz Kendisine borçlu oldugumuz kimse uygun olmayan bir tarzda alacagini istese bile ona anlayis gösterecegiz (Buhârî, Büyû‘ 16, Vekâlet 6)
Efendimiz’in anlattigi su kissayi ibretle hatirlayacagiz: Vaktiyle adamin biri ölünce melekler ona “Hiç iyilik yaptin mi?” diye sordular “Hayir, yapmadim” dedi “Hele bir düsün!” dediler Adam düsündü, “Evet” dedi “Isteyene borç verirdim Adamlarima da, zor durumda olanlara kolaylik göstermelerini, zenginlere anlayisli davranmalarini tembih ederdim” Bunun üzerine Allah Teâlâ meleklere onu affetmelerini emretti (Buhârî, Büyû‘ 17; Müslim, Müsâkat 26)

Selâm ve Nezâket
Yolda bir Müslüman kardesimizle karsilastigimizda selâm verecegiz Selâm vermekten hiç bikmayacagiz Küçügün büyüge, sayica az olanin çok olana, binitli olanin yürüyene, yürüyenin oturana selâm vermesi gerektigini bilecegiz (Buhârî, Isti’zân 4-7)
Insanlarla olan iliskilerimizde onlari incitmemeye dikkat edecegiz Söz gelisi biri kulagimiza egilip bir sey söylemek istedi O basini uzaklastirmadan basimizi çekmeyecegiz Elimizi tuttu, tokalasmak istedi; elimizi elinden hemen çekmeyecegiz Ondan kaçtigimizi sanmamasi için yüzümüzü çabucak baska tarafa çevirmeyecegiz (Ebû Dâvûd, Edeb 5; Tirmizî, Kiyâmet 46)
Bir kardesimiz bizi yemege dâvet ederse kabul edecegiz Bize ihtiyaci olursa yardimina kosacagiz Biri Müslüman kardesimize haksizlik ederse, kardesimizi savunacagiz Yanimizda aksirip da “Elhamdülillah” derse, ona “Allah sana merhamet etsin” anlaminda “Yerhamükellah” diyecegiz Hastalanirsa ziyaretine gidecegiz Ölürse cenaze namazini kilip defnedecegiz (Buhârî, Cenâiz 2, ; Müslim, Selâm 4, 5)
Yolda giderken insanlari incitip zarar verecek bir tasi, bir dikeni, bir baska seyi görünce alip bir kenara atacagiz (Buhârî, Ezân 32; Müslim, Zekât 54)
Iyi Müslümanin, kendisini ilgilendirmeyen seyleri yapmayacagini asla ve asla unutmayacagiz (Tirmizî, Zühd 11; Ibni Mâce, Fiten 12)
Bize iyilik edene biz de iyilik edecegiz Ona iyilik etmeye gücümüz yetmiyorsa dua ve tesekkür edecegiz Insanlara tesekkür etmesini bilmeyenin Allah’a da sükretmemis sayilacagini aklimizdan çikarmayacagiz (Ebû Dâvûd, Zekât 38; Tirmizî, Birr 35; Ahmed b Hanbel, Müsned, II, 295, II, 302, III, 73)

Düsmanca Duygular
Bir kardesimize darilsak bile, üç günden fazla küs durmayacagiz Hele yolda karsilasinca birimiz bir yana, digerimiz öte yana basimizi çevirmeyecegiz Ilk önce selâm verenin en hayirlimiz oldugunu bilecegiz (Buhârî, Edeb 62; Müslim, Birr 25)
Darginliklar asla düsmanca duygulara dönüsmeyecek Pazartesi ve Persembe günleri yaptigimiz islerin Cenâb-i Hakk’a arzedildigini, Allah'tan baskasini tanri yerine koymayan herkesin o gün bagislandigini, yalniz din kardesiyle aralarinda düsmanlik bulunanlarin “Birbiriyle barisincaya kadar onlari bir yana birakin!” diyerek bagislanmayacagini hiç mi hiç unutmayacagiz (Müslim, Birr 35, 36) Müslümana özel bu ilâhî affi asla kaçirmamak için hiçbir Müslümana düsmanlik beslemeyecegiz

Islâm Edebinin Güzelligi
Sevgili kardeslerim! Biz bu hareketleri, “Benim Sevgili Peygamberim böyle yapardi Benim de böyle yapmami isterdi Ben onun izinden gitmek istiyorum” diye yapmaliyiz Çocuklarimizi da ayni düsünceyle yetistirmeye çalismaliyiz Onlar dünyayi tanimaya basladiklari günden itibaren yakin çevrelerinde bu güzellikleri görerek yetisirlerse, Islâm edebini kolayca benimser ve ruhlarina sindirirler
Müslümanca yasamayan, çocuklugundan beri hiçbir kurala tâbi olmayan kimseler bizim hayat tarzimizdan rahatsiz olabilir; hatta “Bu ne yahu? Beni hafakanlar basti Ayagini öyle atma yanlis, böyle basma günah Adam çildirir be!” diye kizip köpürebilir
Müslümanin dünyasi, Allah’in rizâsini kazanmaya elverisli bir yasama biçiminden olusur Insanlar dost ve arkadaslarinin hayat tarzindan etkilenir Iste bunun için Peygamber Efendimiz sadece mü’minle dost ve arkadas olmayi, yemegini de sadece Allah'a karsi gelmekten sakinan kimselere yedirmeyi tavsiye etmistir (Ebû Dâvûd, Edeb 16; Tirmizî, Zühd 55)

Biz baskalarina bakmayalim Çünkü herkese kendi âdeti hos gelir Iyi bir Müslüman olmaya, Müslümanca yasamaya gayret edelim Yüce Rabbim hepimizi Rehberimiz Efendimizin izince yürümeye muvaffak buyursun